Pierwsze miesiące osadników [Lindmajer J. i in., Dzieje Ustki, Wydaw. Urząd Miejski w Ustce, 1985, s. 124-127]

Po wkroczeniu wojsk radzieckich [9 marca 1945 r.] do Ustki utworzona została komendantura wojenna. W mieście nie było Polaków, więc komendant wojenny powołał niemiecką pomocniczą administrację cywilną z niemieckim burmistrzem na czele. W tym czasie, oprócz stałych mieszkańców, w Ustce przebywała ludność ewakuowana z Prus Wschodnich, Litwy i Łotwy. Sporo było także uciekinierów z zachodnich i centralnych Niemiec, którzy opuścili rodzinne strony w obawie przed nasilającymi się nalotami wojsk alianckich. Ludność niemiecka podlegała zarządzeniom miejscowego komendanta wojennego, który był też odpowiedzialny za jej aprowizowanie i bezpieczeństwo.

Jednakże dla stabilizacji stosunków na nowo odzyskanych terenach konieczne było jak najszybsze utworzenie stałej polskiej władzy terenowej, podległej centralnym organom państwowym. Jednocześnie z tworzeniem Urzędów Pełnomocników Okręgowych (dla Pomorza Zachodniego – w Szczecinie) podjęte zostały decyzje o powoływaniu Urzędów Pełnomocników Obwodowych, mających bardzo szeroki zakres uprawnień. Nad zorganizowaniem polskiej administracji państwowej w Ustce czuwał Pełnomocnik Obwodowy w Słupsku. Pierwszą polską władzą w Ustce był Zarząd Miejski, który rozpoczął urzędowanie 11 maja 1945 r. Pierwszym burmistrzem został Wacław Jaworski, a jego zastępcą Wacław Michalski¹. Pracą biura Zarządu Miejskiego kierował sekretarz, którym od lipca 1945 r. do 1949 r. był Henryk Wojcieszek².

W początkowym okresie swojej działalności Zarząd Miejski borykał się z licznymi trudnościami aprowizacyjnymi, transportowymi, osiedleńczymi, częste były zmiany na stanowiskach burmistrza i zastępcy, mimo to odegrał on znaczną rolę w organizowaniu życia napływającej ludności polskiej. Jednym z pierwszych poczynań władz miejskich w Ustce było otwarcie stołówki dla napływających osadników. Zorganizowane zostały przedsiębiorstwa i zakłady komunalne – Gazowania, Zakład Wodociągów i Kanalizacji, Zakład Oczyszczania Miasta, Urząd Pocztowy, Kapitanat Portu³. 29 czerwca stacja PKP wznowiła działalność przejazdem pociągu na trasie Słupsk-Ustka, którym przybyli zaproszeni do Ustki goście na pierwsze po wojnie święto Morza ⁴.

Urząd Pocztowy, uruchomiony 3 maja, obejmował początkowo swym zasięgiem Ustkę i 20 okolicznych gmin. Przystąpiono również do naprawy sieci telegraficznej i urządzeń technicznych⁵.

Również w maju rozpoczął działalność punkt Polskiego Czerwonego Krzyża w Ustce, który udzielał pierwszym osadnikom bezpłatnej pomocy sanitarnej, przygotowywał noclegi i posiłki.

Atmosferę tamtych dni oddaje w swoich wspomnieniach Franciszek Nieżorawski, mieszkaniec Ustki, który w kwietniu 1945 r. przybył do Słupska, gdzie otrzymał od Pełnomocnika Obwodowego polecenie uruchomienia nieczynnej gazowni, wodociągów oraz objęcia kierownictwa elektrowni w Ustce;

„Był to niezwykle ciekawy okres, pomimo trudnych warunków pełen optymizmu i radości trwania, miał wspaniale rozwiązany problem życia bez pieniędzy. Społeczeństwo polskie w liczbie kilkudziesięciu osób stanowiło jedną rodzinę. Wzajemną życzliwość, serdeczność i opiekę spotykało się na każdym kroku. Z przydziałów otrzymywanych regularnie od wojskowych radzieckich zorganizowaliśmy ogólną bezpłatną stołówkę, która pozwoliła przetrwać obywatelom miasta do czasu zdobycia własnych funduszów – okres ten trwał około 4 miesięcy. Wszystkich w tym czasie charakteryzował wielki zapał do pracy i chęć przywrócenia życia w wybranym przez siebie mieście. Jedyną czynną placówką była apteka przejęta przez mgr Skibniewską w czerwcu 1945 r. Apteka wydawała w tym czasie leki bezpłatnie. W pierwszej kolejności uruchomiona została elektrownia znajdująca się w elewatorze zbożowym (dziś nie istniejącym). Jednocześnie uruchomiono wodociągi.

W czerwcu 1945 r. jedną z pierwszych wzruszających uroczystości był obchód Święta Morza. W ciągu następnych miesięcy powstawały coraz to nowe placówki. Ruszył pierwszy pociąg, powstała pierwsza szkoła pod kierownictwem OB. Koskowskiego, zaczęła działać poczta. Gazownię uruchomiliśmy dzięki osobistym apelom do górników, skąd otrzymaliśmy kilka wagonów węgla. Coraz więcej osób opuszczało wspólny dom, otrzymując przydział na własne mieszkanie”⁶.

Latem zorganizowany został Centralnym Ośrodek Morski, który kształcił chętnych do uprawiania sztuki żeglarskiej – uczestnicy jego popularyzowali wśród mieszkańców sport żeglarski i jachting morski. W tym czasie uruchomione zostało kino, którego pierwszym kierownikiem został Bronisław Brzóska, tak wspominający tamte chwile:

„W czerwcu 1945 r. przybyłem do Ustki i zająłem się uruchomieniem kina, które zaproponowałem nazwać „Delfin” i która to propozycja została przyjęta. Byłem kierownikiem kina, a zarazem pierwszym rybakiem w Ustce. Przy kinie mieliśmy stołówkę, ryby przywoziłem z morza i takim to sposobem trzeba było wyżywić personel kina”⁷.

Oficjalne przekazanie władzy administracyjnej Polakom odbyło się 22 lipca 1945 r. Zlikwidowana została radziecka komendantura wojenna. Powołano komisję polsko-radziecką, która ustaliła, w jakiej kolejności przekazywane będą obiekty przemysłowe i inne władzom polskim. Było to ważne wydarzenie, które przyniosło dalsze uregulowanie sytuacji na ziemiach zachodnich i północnych.

Z chwilą, gdy Zarząd Miejski stał się jedynym gospodarzem w mieście, stanęły przed nim liczne zadania – zorganizowanie administracji we wszystkich dziedzinach życia społeczno-gospodarczego, stworzenie warunków umożliwiających przyjęcie coraz liczniej napływających osadników, ich osiedlenie i zapewnienie im pomocy, ochrony, aprowizacji, uruchomienie handlu, łączności, komunikacji, zakładów przemysłowych, rzemiosła, usług.