Pomnik Umierającego Wojownika w Ustce (1922 r.)
Josef Thorak (ur. 7 lutego 1889 w Salzburgu, zm. 26 lutego 1952 w zamku Hartmannsberg w gminie Bad Endorf) – austriacki rzeźbiarz.
Był synem mistrza garncarskiego, w sklepie prowadzonym przez ojca uczył się garncarstwa i ceramiki. W 1912 rozpoczął studia na Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu. W 1915 wyjechał do Berlina, aby kontynuować studia.
Materiałem jego pierwszych rzeźb był, ze względów finansowych, wosk. Jego rzeźby, przedstawiające muskularne, często nagie, postacie ludzkie, były utrzymane w manierze neoklasycystycznej z widocznymi wpływami ekspresjonizmu. Monumentalny charakter pomników znalazł uznanie u ideologów nazistowskich. Thorak, był uważany, obok Arno Brekera, za oficjalnego rzeźbiarza Trzeciej Rzeszy. Jego rzeźby towarzyszyły projektom Alberta Speera, m.in niemieckiemu pawilonowi na wystawie światowej w Paryżu, w 1937 roku.
W XX wieku na terenie Polski znany był jeden pomnik autorstwa Thoraka. Odsłonięto go 22 stycznia 1922 w Ustce. Upamiętniał niemieckich żołnierzy poległych w czasie I wojny światowej. Po II wojnie światowej pomnik poświęcono poległym w czasie wojen mieszkańcom Ustki.
W 2008 roku w trakcie mycia posągu Macierzyństwo znajdującego się w ogrodzie Domu Pomocy Społecznej w Zaskoczynie, odkryto tabliczkę z napisem Thorak, 1942[1].
W 1944 przed wejściem do domu Gerharta Hauptmanna w Jagniątkowie została umieszczona rzeźba Hannele autorstwa Thoraka. Po zorganizowaniu w budynku muzeum została tam umieszczona ponownie [2].
W 1943 w Toruniu dokonano, w obecności Alberta Forstera wmurowania kamienia węgielnego pod nowy pomnik Mikołaja Kopernika autorstwa Thoraka. Thorak pomnik wykonał, lecz ze względu na zakończenie okupacji, nie został on wystawiony w Toruniu, lecz w rodzinnym mieście rzeźbiarza, Salzburgu [3].
Przypisy
-
↑ Sensacyjne odkrycie w ogrodzie Domu Pomocy Społecznej w Zaskoczynie. Nasze miasto
-
↑ Wiesenstein House in Jelenia Góra. W: Gerhart Hauptmann MuseumsVerband [on-line]. [dostęp 2008-11-11].
-
↑ Miał być w Toruniu, stoi w Salzburgu, Nowości, 7 marca 2008
(Wikipedia)
Historia pomnika wg innych źródeł:
Wolne Forum Gdańsk
Forum miłośników Gdańska i Pomorza
Autor: fritzek
Latem zrobiło się głośno o odkryciu rzeźby Josefa Thoraka w Zaskoczynie, kiedy utrzymywano że jedyną jego pracą jest ustecki pomnik. Dzisiaj byłam chwilę w Ustce i nie odmówiłam sobie przyjemności obejrzenia i sfotografowania figury. O samym pomniku słów kilka. Rzeźba została zamówiona i ufundowana przez mieszkańców Ustki, ówczesnego Stolpmunde w hołdzie 76-ciu poległym mieszkańcom miasta w czasie I wojny światowej. Została odsłonięta 22 stycznia 1922 r. w Parku Zdrojowym. Rachunek opiewał na 57 tys. marek.
Rzeźba przedstawia konającego wojownika, resztką sił osłaniającego się tarczą z herbem Ustki przed ciosami, w stylistyce typowej dla Thoraka - neoklasycyzm z mocnymi akcentami ekspresjonizmu. Figurę wykonaną w technice odlewu z brązu osadzono na kamiennym czworobocznym cokole, na którego froncie wykuto inskrypcję "Unsern toten Kriegern".
"Konający wojownik" szczęśliwie przetrwał koleje losu. Po wojnie niemieckojęzyczny tekst usunięto i nałożono tablicę w języku polskim "Bezimiennym bohaterom wojen światowych - społeczeństwo Ustki". Tablica po jakimś czasie zniknęła, natomiast pomnik stoi do dnia dzisiejszego w Parku im. Chopina. Jest po fachowej konserwacji, zadbany osadzony w pięknej nadmorskiej scenerii.
Pomnik przed II wojną światową
Poniżej zdjęcia wykonane 11 XI 2008 roku
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
...I stał się inspiracją dla Agaty Chmiel z Michałowic do napisania wiersza który zwyciężył w IV Ogólnopolskim Konkursie Poetyckim im. Leszka Bakuły "O LAUR BURSZTYNOWEJ RÓŻY":
Der Krieger von Stolpmunde
W Parku Zdrojowym
utkały kobierzec przebudzone ptaki
Siódmej Symfonii Bruknera –
osaczony wojownik
wyznaje wierność
żelaznym Nornom
GroBmeister z Baldham
rozsypuje wśród liści wiecznego jesionu
najdoskonalszą wizję-
śmierć
pijącą miód skaldów z rogu Baldura
zmierzch bogów umarł za wcześnie-
mrok przekuty w tarczę
wymazuje z kronik i leksykonów
gesty
których nigdy nie zaznał
rozum
Mnie prócz samej rzeźby fascynuje to, kim było tych 76-ciu poległych mieszkańców Stolpmunde. Z jakiego powodu postanowiono zamówić dla nich pomnik u już w latach '20 XX w. cieszącego się powodzeniem rzeźbiarza? Ot następny temat do śledztwa się znalazł.
Hmmm, zapewne żołnierzami z poboru.
Czy Thorak był tak znany już na początku lat 20? W 1922 roku miał zaledwie 33 lata i był dopiero po studiach. W każdym razie napewno musiał z czegoś żyć Thorak w latach '20 XX w. nie był postacią, taką jaką go znamy z późniejszych dokonań. Ale też nie był pierwszym lepszym chłystkiem w branży. W końcu, żeby nie to genialne dłuto, to nie zostałby doceniony.
Co co samej rzeźby, to mam do powiedzenia kilka słów. Rozmawiałam z kilkoma osobami na temat, rzeźb Breker v/s Thorak. Thorak wg mnie był pod bardzo silnym wpływem Rodina. "Umierający wojownik" jest wręcz późno secesyjny. Zresztą większość jego prac ma w sobie pewną delikatność, coś wzruszającego. Nawet jeżeli są to brutalne przedstawienia, to nie są sprowadzone do samego "mięsa, kości i siły" jak u Brekera.
Rzeźba jest przepiękna. Thorak ma w sobie coś, co chwyta za serce. Niby wpisuje się w ogólny trend epoki, ale jednak nie jest to nadczłowieczy heroizm, tylko bardzo emocjonalne, jednostkowe przedstawienia. Bardzo podoba mi się ta surowość, chropawość w połączeniu z delikatnością, która przywodzi na myśl jego wielkich poprzedników. Szkoda, że nie pamięta się o nim tak, jak na to zasługuje.
Może po prostu wygrał konkurs?. W każdym razie wiadomo że wiadomo że brał (jeszcze jako student?) udział w konkursie na pomnik wojenny rozpisanym w roku 1916 i zdobył trzecią nagrodę.
Szkoda że akta miasta Ustki zachowały się w szczątkowym stopniu bo może tam byłby jakiś ślad po nim...
Konkurs Berliner Architekturwelt 1917
Konkurs Zentralblatt der bauverwaltung 1917
Konkurs Zentralblatt der bauverwaltung 1917
Jeszcze ciekawostka: link do artykułu "Spiegla" z kwietnia 1950r. i notatka z maja 1948r.:
 |
 |
 |
 |
 |